ظروف قلم زده یکی از تاریخی ترین آثار به جا مانده از هنر ایرانی هستند. تزیین و کندن نقوش بر روی سطح ظروف و اشیای مختلف، آثاری را خلق می کند که جذاب و چشمگیر هستند. این هنر جذاب طرفداران خود را دارد و بسیاری از افراد خریدار ظروف قلم زده می باشند. در این مطلب به بررسی این موضوع می پردازیم پس با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.

ظروف قلم زده چیست؟

قلم زنی از نظر واژگان معنایی به عنوان تزیین و کندن نقوش روی اشیای فلزی می باشد. این اشیا شامل مس، طلا، نقره و برنج است. بدون شک یکبار هم که شده این ظرپف را از نزدیک یا در تصویر دیده اید. خطوط و نقوشی که از ضربه چکش بر قلم بر روی اجسام فلزی نقش می بندند به عنوان قلم زنی شناخته می گردند. در بین هنرهای سنتی ایران، قلم زنی یکی از هنرهای پرطرفدار در بین هنرهای ساختگی و فلزکاری است و با گذشت زمان هنوز از اعتبار و طرفداران آن کم‌ نشده است.

هنر قلم زنی از زمان هخامنشیان آغاز و در دوره ساسانیان شکوفا شد. برای انجام قلم زنی در ابتدا داخل ظرف را از هر نوعی که باشد با قیر و گچ پر می کنند. بدین شکل سر و صدای ناشی از زدن قلم بر بدنه ظرف، آزار کمتری را به اطرافیان خواهد رساند. یک هنرمند قلم زنی باید بداند که خریدار ظروف قلم زده از ظرفی که سوراخ شده یا آسیب دیده باشد خوشش نمی آید. بر این اساس باید از سوراخ شدن ظرف در حین کار جلوگیری کند.

پس از انجام این کار نقش و طرحی که باید قلم زده شود را بر روی ظرف می کشند و با قلم مناسب شروع به قلم زنی می کنند. برای قلم زنی باید قلم را بر روی ظرف ثابت کنند و سپس با چکش به بخش انتهای قلم بکوبند. زمانی که شدت ضربه کم یا زیاد شود، نقوش نیز به صورت شیارهای مختلفی بر روی ظرف ایجاد می شوند. برای انجام قلم زنی، قلم های مختلفی وجود دارد و هر کدام از آنها تحت عنوان نام خاصی شناخته می گردند.

انواع سبک قلم زنی چیست؟

قلم زنی نیز سبک های مختلفی دارد و خریدار ظروف قلم زده می تواند این سبک ها را بر روی ظروف مشاهده کند. در این بخش به بررسی این سبک ها می پردازیم پس با ما همراه باشید.

برجسته کاری چیست؟

در این سبک از قلم زنی، پشت ظرف قیر اندود شده و طرح را از‌طریق کاربن بر روی کار تثبیت می کنند. در واقع برای تثبیت طرح به قلم نیم بر نیاز است و پس از آن قیر از پشت کار خارج و سطح ظرف قیر اندود می گردد. قلم هایی که برای برجسته کاری مورد استفاده هستند شامل قوشه، کف رو، کف تخت و سایر موارد می باشد. بعد از برجسته سازی، قیر از سطح کار به بخش اولیه بازگشته و روسازی انجام می گردد.

 نیمه برجسته کاری چیست؟

در این سبک از ظروف قلم زنی به جای اینکه از قلم هایی که مخصوص سبک برجسته کاری هستند استفاده شود، از قلم های معمولی استفاده می نمایند. در این نوع ظروف کار از سمت پشت برجسته نمی گردد بلکه زمینه ظرف را پایین می برند تا سطح پردازش شده به صورت آشکارا مشخص باشد.

 ریزه قلم زنی

این نوع قلم زنی بیشتر با طرح هایی مثل گل و مرغ و یا طرح هایی به سبک اسلیمی دیده می شود. پس از اینکه سطح کار قیر اندود شود، طراحی انجام شده و طرح ها به صورت نیم بر و روسازی کار می شوند. این نوع قلم زنی دارای برجستگی نیست و با سبک قبلی متفاوت است.

 حکاکی چیست؟

خریدار ظروف قلم زده باید بداند که این نوع قلم زنی با استفاده از یک قلم انجام می شود و نیازی به چند قلم نیست. در واقع این قلم به تنهایی عملیات قلم زنی را به پایان می رساند. در این روش به کمک قلم، گوشت فلز کنده می شود.

 مشبک کاری

آخرین مورد مشبک کاری است که بر خلاف ریزه قلم زنی و برجسته کاری، زمینه را از سطح اصلی فلز جدا می سازند. از روش مشبک کاری در زمان های قدیم برای ساختن چراغ های فانوسی استفاده می کرده اند تا از آن برای محل هایی که عبور و مرور ممکن است خطرناک باشد، ایمن سازی صورت گیرد. این ایمن سازی در محل های عبور آب نیز رایج بوده است.

محبوب ترین ظروف قلم زده

خریدار ظروف قلم زده به دنبال این است که محبوب ترین ظروف را شناسایی نموده و سپس بهترین ها را انتخاب کند. قلم زنی از دوران کهن در ایران رواج داشته است و معمولا ظروف محبوب از شهرهای اصفهان، شیراز و تبریز می باشد.

قلم زنی اصفهان

قلم زنی اصفهان مانند بسیاری از صنایع دستی این شهر از محبوبیت بسیاری برخوردار است. قلم زنی اصفهان شهرت بسیاری داشته و تعداد فعالان در این عرصه بالا است. افرادی که به اصفهان سفر می کنند محال است که قلم زنی های این شهر را از دست بدهند. تنوع قلم زنی اصفهان بسیار زیاد است و این موضوع برای گردشگران جالب توجه می باشد.

قلم زنی شیراز

شیراز نیز همچون اصفهان از زمان های قدیم در این زمینه فعالیت داشته و خریدار ظروف قلم زده شیراز نیز کم نیست. در این شهر ابتدا طرح های قلم زنی را به صورت ذهنی و سپس بر اساس الگوهای مشخص ترسیم می نمودند. امروزه به دلیل گران شدن ظروف، تعداد فعالان شاغل در عرصه قلم زنی شیراز کاهش چشمگیری پیدا کرده است.

قلم زنی تبریز

به سومین شهر هنری ایران یعنی تبریز رسیدیم. این شهر در عرصه صنایع دستی سابقه بسیاری دارد و قلم زنی نیز یکی از رسته های آن می باشد. قلم زنی تبریز نسبت به گذشته چندان رونقی ندارد. علت این موضوع گرانی نقره و افزایش دستمزد هنرمندان است.

جمع بندی

در این مطلب بررسی کردیم که خریدار ظروف قلم زده باید چه اطلاعاتی داشته باشد تا بتواند بهترین ظروف قدیمی را خریداری کند. مطالعه این مطلب به شما کمک می کند تا با آگاهی کامل برای خرید ظروف قلم زده اقدام نمایید.